Η υπόφυση είναι ένας σημαντικός αδένας. Έχει το μέγεθος ενός φασολιού και βρίσκεται στη βάση του εγκεφάλου, ανάμεσα στα αυτιά και πίσω από τη μύτη. Διαχωρίζεται σε δυο τμήματα: την αδενοϋπόφυση (μπροστινό τμήμα) και τη νευροϋπόφυση (πίσω τμήμα). Αν και μικρή σε μέγεθος, η υπόφυση έχει κρίσιμο ρόλο στη ρύθμιση πολλών λειτουργιών του σώματος μέσω της παραγωγής ορμονών, όπως η ανάπτυξη, η αρτηριακή πίεση, η έμμηνος ρύση, η γονιμότητα.
Η αδενοϋπόφυση παράγει ποικιλία ορμονών:
- Θυρεοτρόπος ορμόνη (TSH)
- Θυλακιοτρόπος ορμόνη (FSH)
- Ωχρινοτρόπος ορμόνη (LH)
- Αδρενοκορτικοτρόπος ορμόνη (ACTH)
- Προλακτίνη
- Αυξητική ή σωματοτρόπος ορμόνη
- Μελανινοτρόπος ορμόνη (MSH)
Η νευροϋπόφυση παράγει την αντιδιουρητική ορμόνη(ADH).
Οι συχνότερες παθήσεις της υπόφυσης είναι η υποφυσιακή ανεπάρκεια και τα αδενώματα υπόφυσης. Όμως πρόκειται για σπάνιες παθήσεις.
Σε τι οφείλεται η υποφυσιακή ανεπάρκεια;
Η υποφυσιακή ανεπάρκεια είναι ο όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει την υπολειτουργία της υπόφυσης, με αποτέλεσμα την μειωμένη έκκριση μιας ή περισσότερων ορμονών. Συνήθως οφείλεται στην συμπίεση του αδένα από αδενώματα. Τα αδενώματα αποτελούν καλοήθεις όγκους που προκαλούν δυσλειτουργία στην υπόφυση εξαιτίας της πίεσης που της ασκούν. Πολλές φορές είναι ενδοκρινικά ενεργά και παράγουν σε περίσσεια μια από τις ορμόνες της υπόφυσης. Για την υποφυσιακή ανεπάρκεια ενοχοποιούνται επίσης φλεγμονές της υπόφυσης, αιμοχρωμάτωση, αιμορραγία ή έμφραγμα υπόφυσης και σπάνια ο καρκίνος της υπόφυσης.
Ποια η αιτία δημιουργίας των αδενωμάτων υπόφυσης;
Η αιτία της αδικαιολόγητης ανάπτυξης των κυττάρων της υπόφυσης και τη δημιουργία των αδενωμάτων δεν είναι γνωστή. Φαίνεται πως γενετικές μεταλλάξεις παίζουν κάποιο ρόλο, ιδίως στην περίπτωση εμφάνισης αδενωμάτων σε διάφορα μέλη μιας οικογένειας. Υπάρχουν επίσης ορισμένα σύνδρομα που ενοχοποιούνται επίσης.
Ποια είναι τα συμπτώματα των παθήσεων της υπόφυσης;
Τα συμπτώματα των παθήσεων της υπόφυσης διαφέρουν ανάλογα με το ποια ορμόνη δεν εκκρίνεται επαρκώς. Ουσιαστικά, αντικατοπτρίζουν την απορρύθμιση της λειτουργίας και την έλλειψη της ορμόνης από τους αδένες που ελέγχει η υπόφυση. Αν για παράδειγμα παρατηρείται μεμονωμένη ανεπάρκεια της θυρεοτρόπου ορμόνης TSH τότε εκδηλώνονται συμπτώματα υποθυρεοειδισμού. Τα συμπτώματα των αδενωμάτων υπόφυσης (όταν δεν παράγουν κάποια ορμόνη) αργούν να εμφανιστούν και σε πολλές περιπτώσεις ο ασθενής είναι ασυμπτωματικός για χρόνια. Με βάση το μέγεθος του αδενώματος, τα συμπτώματα μπορεί να είναι πονοκέφαλοι ή προβλήματα με την όραση. Όταν το αδένωμα είναι ενεργό τα συμπτώματα εκδηλώνεται νωρίτερα.
Ποια είναι η κατάλληλη θεραπεία των παθήσεων της υπόφυσης;
Η θεραπεία διαφοροποιείται ανάλογα με την περίπτωση. Όταν αντιμετωπίζουμε υποφυσιακή ανεπάρκεια στόχος είναι η αναπλήρωση των ορμονών που δεν παράγονται. Όταν για παράδειγμα παρατηρείται μεμονωμένη ανεπάρκεια της θυρεοτρόπου ορμόνης THS, τότε χορηγείται θυροξίνη.
Αν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε τα αδενώματα υπόφυσης, η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει χειρουργική αφαίρεση, φαρμακευτική αγωγή, ακτινοβολίες ή και συνδυασμό τους.
Να τονίσουμε πως η θεραπεία γίνεται πάντα από εξειδικευμένο ενδοκρινολόγο, ο οποίος αναλαμβάνει και την παρακολούθηση του ασθενούς.